Antykoncepcja hormonalna

Działanie dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej opiera się na trzech mechanizmach. Pierwszy polega na hamowaniu owulacji. Etynyloestradiol hamuje wydzielanie przez przysadkę mózgową folikulotropiny, co zapobiega dojrzewaniu pęcherzyków Graffa. Dzięki temu komórki jajowe nie zostają uwolnione do jajowodu i nie może dojść do zapłodnienia.

Drugi mechanizm antykoncepcyjny polega na zmianie gęstości śluzu szyjki macicy. Gęstsza wydzielina uniemożliwia plemnikom poruszanie się i przedostanie do jajowodu.

Dwuskładnikowa antykoncepcja hormonalna oddziałuje także na strukturę endometrium. Nie dochodzi do pogrubienia ścianek macicy, co uniemożliwia implantację zapłodnionej komórki.

Skuteczność jednoskładnikowych środków antykoncepcyjnych opiera się na podobnych mechanizmach, z tym że niektóre z tych preparatów nie hamują owulacji, a jedynie zagęszczają śluz szyjkowy i zapobiegają pogrubieniu endometrium.

Tabletki antykoncepcyjne

Tabletki antykoncepcyjne są najpopularniejszym dwuskładnikowym środkiem hormonalnym. Zawierają one syntetyczne odpowiedniki naturalnie produkowanych w organizmie kobiety hormonów: estrogenu i progesteronu.

Na rynku dostępnych jest obecnie kilkadziesiąt rodzajów tabletek, które różnią się między sobą składem, stężeniem hormonów oraz schematem stosowania. Wyróżniamy między innymi tabletki:

• jednofazowe (np. Microgynon czy Yasmin) – każda pigułka w opakowaniu zawiera to samo stężenie hormonów;
• dwufazowe (np. Triquilar (Logynon), Qlaira) - w jednym opakowaniu znajdują się tabletki zawierające różne dawki składników aktywnych, dzięki czemu naśladowane są naturalne wahania hormonów, które zachodzą podczas trwania cyklu menstruacyjnego.

Oba typy pigułek dostępne są w blistrach zawierających 21 lub 28 tabletek. W opakowaniu środków przeznaczonych do stosowania przez cały cykl (28 dni) znajduje się zazwyczaj 21 aktywnych i 7 nieaktywnych tabletek (placebo). Wyjątek stanowią m.in. pigułki Zoely, które zawierają 24 aktywne i 4 nieaktywne tabletki.

Plastry antykoncepcyjne

Plastry antykoncepcyjne to hormonalne środki zapobiegania ciąży, które przykleja się na skórę, a zawarte w nich składniki aktywne przenikają przez nią do krwiobiegu. Plastry zmienia się co 7 dni przez 3 tygodnie, a następnie robi 7-dniową przerwę w stosowaniu, podczas której dochodzi do krwawienia z odstawienia. Środek posiada tą samą skuteczność i podobny mechanizm działania do tabletek antykoncepcyjnych. Zawiera dwa składniki aktywne: etynyloestradiol oraz norelgestromin.

Obecnie jedynymi plastrami antykoncepcyjnymi dostępnymi do kupienia na polskim rynku są plastry Evra.

Krążek dopochwowy

Krążek dopochwowy to hormonalny środek antykoncepcyjny, który aplikuje się samodzielnie do pochwy (podobnie jak tampon). Zawiera dwa składniki aktywne (etonogestrel i etynyloestradiol), które stopniowo uwalniają się i przenikają do krwioobiegu przez pochwę. Obecnie jedynym krążkiem antykoncepcyjnym dostępnym na polskim rynku jest NuvaRing.

Krążek aplikuje się raz w miesiącu i pozostawia w pochwie na 3 tygodnie. Następnie należy go wyjąć, a nowy pierścień włożyć dopiero po upływie 7 dni.

Tabletki jednoskładnikowe (minipigułki)

Minipigułki to tabletki antykoncepcyjne zawierające tylko jeden składnik aktywny – syntetyczny odpowiednik progesteronu. Substancjami czynnymi są zazwyczaj dezogestrel, lewonorgestrel lub noretysteron. Przykładami pigułek jednoskładnikowych są m.in.: Cerazette lub Noriday). Tabletki zażywa się codziennie o tej samej godzinie przez 28 dni cyklu, bez robienia przerw pomiędzy poszczególnymi blistrami.

Minipigułki uznawane są za bezpieczniejsze dla zdrowia niż tradycyjna dwuskładnikowa antykoncepcja hormonalna. Z tego powodu mogą być stosowane przez matki karmiące piersią, palaczki po 35. roku życia oraz pacjentki źle tolerujące preparaty zawierające estrogen.

Antykoncepcja awaryjna

Antykoncepcja awaryjna (zwana także tabletką po stosunku) to środki, które zażywa się w sytuacji, gdy doszło do odbycia niezabezpieczonego współżycia. Możemy wyróżnić dwa rodzaje tabletek po stosunku:

• Levonelle (Escapelle) – pigułkę należy zażyć maksymalnie do 3 dni (78 godzin) po stosunku;
• ellaOne - tabletkę powinno się przyjąć do maksymalnie 5 dni (120 godzin) po współżyciu

Inne jednoskładnikowe środki antykoncepcyjne

Do pozostałych jednoskładnikowych hormonalnych środków antykoncepcyjnych, zawierających jedynie syntetyczny progesteron, zaliczyć można:

• Zastrzyki antykoncepcyjne - wstrzykuje je lekarz lub pielęgniarka do mięśnia pośladkowego wielkiego lub mięśnia naramiennego. Stosuje się je raz na dwanaście tygodni. Zawierają medroksyprogesteron.
• Implanty antykoncepcyjne (wszczepy podskórne) - to niewielkie pręciki zawierające progestagen, które wszczepia się pod skórę, skąd substancja czynna (lewonorgestrel, etonogestrel, nestoron lub nomegestrol) wchłaniana jest do krwioobiegu. Działają przez trzy lata.
• Hormonalną wkładkę domaciczną - aplikuje ją lekarza ginekolog do jamy macicy. Zawiera mały pojemniczek z syntetycznym hormonem, który jest stopniowo uwalniany do organizmu. Wkładka jest skuteczna przez 5 lat.

	Tabletki dwuskładnikowe	Minipigułki	Plastry antykoncepcyjne	Krążek dopochwowy	Antykoncepcja awaryjna
Przykłady	(np. Yasmin, Microgynon lub Cilest)	(np. Cerazette lub Noriday)	Plastry Evra	NuvaRing	(np. ellaOne lub Levonelle)
Składniki	Estrogen i progesteron	Progesteron	Estrogen i progesteron	Estrogen i progesteron	Octan uliprystalu lub lewonorgestrel
Stosowanie	Raz dziennie przez 21/24 dni, a następnie 7 dni przerwy w stosowaniu lub przyjmowanie nieaktywnych tabletek*	Raz dziennie, bez robienia przerw w stosowaniu	Aplikacja raz na 7 dni przez 3 tygodnie, a następnie 7 dni przerwy w stosowaniu	Po aplikacji pozostawić w pochwie na 21 dni, a następnie wyjąć i zrobić 7 dni przerwy w stosowaniu	Jedna tabletka powinna zostać zażyta 3-5 dni po stosunku, w zależności od środka
Mechanizm działania	Zapobiega owulacji, zagęszcza śluz szyjkowy, zapobiega pogrubieniu endometrium	Zagęszcza śluz szyjkowy, zapobiega pogrubieniu endometrium	Zapobiega owulacji, zagęszcza śluz szyjkowy, zapobiega pogrubieniu endometrium	Zapobiega owulacji, zagęszcza śluz szyjkowy, zapobiega pogrubieniu endometrium	Zapobiega owulacji, zagęszcza śluz szyjkowy

*Liczba nieaktywnych tabletek różni się w zależności od marki.

Wszystkie hormonalne środki antykoncepcyjne są jednakowo skuteczne. Istnieje między nimi jednak kilka różnic, które należy wziąć pod uwagę podczas wyboru metody zapobiegania ciąży.

Pierwszą rzeczą wartą rozważenia jest prawdopodobieństwo wystąpienia skutków ubocznych. Jeśli w twoim przypadku istnieje wysokie ryzyko powikłań, bardziej odpowiednim wyborem będą dla ciebie jednoskładnikowe preparaty, które nie zawierają estrogenu. Uznawane są one za bezpieczniejsze dla zdrowia i wywołujące mniej skutków ubocznych.

Drugim bardzo istotnym czynnikiem jest komfort stosowania. Dla przykładu, jeśli czujesz, że miałabyś problem z dopochwową aplikacją środka, nie powinnaś wybierać krążka antykoncepcyjnego.

Bardzo ważne jest również to, czy jesteś na tyle systematyczna, aby pamiętać o regularnym stosowaniu wybranego preparatu. Kobiety, które mają problem z codziennym przyjmowaniem leków, zamiast tabletek antykoncepcyjnych, powinny rozważyć inne metody zapobiegania ciąży, takie jak na przykład plastry czy krążki dopochwowe.

Pamiętajmy, że wszystkie błędy w stosowaniu antykoncepcji hormonalnej mogą zaważyć na jej skuteczności.

Zalety stosowania dwuskładnikowej antykoncepcji hormonalnej

Antykoncepcja hormonalna jest jedną z najefektywniejszych metod zapobiegania ciąży, której regularne stosowanie redukuje ryzyko zapłodnienia do mniej niż 1%. Środki hormonalne przyczyniają się także do osłabienia bólów menstruacyjnych, zredukowania obfitości i czasu trwania miesiączek, a także zwiększenia regularności krwawień. Stosowanie tabletek antykoncepcyjnych, plastrów lub krążków dopochwowych może także przyczynić się do złagodzenia symptomów zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Ich stosowanie łagodzi nieprzyjemne objawy występujące często przed miesiączką, takie jak bóle głowy i brzucha, biegunka, rozdrażnienie, nadmierny apetyt, czy problemy z koncentracją.

Niektóre dwuskładnikowe środki antykoncepcyjne (np. Diane-35) wykazują także działanie antyandrogenne, dzięki czemu mogą być wykorzystywane w leczeniu chorób spowodowanych nadprodukcją androgenów, takich jak trądzik, hirsutyzm (nadmierne owłosienie na twarzy i ciele u kobiet), zespół policystycznych jajników, czy łysienie androgenowe.

Ponadto dwuskładnikowe preparaty hormonalne:

• zmniejszają ryzyko raka endometrium;
• redukują prawdopodobieństwo doświadczenia raka jajnika;
• zapobiegają łagodnym chorobom gruczołu sutkowego;
• zmniejszają ryzyko choroby zapalnej miednicy mniejszej (o ok. 40%);
• mogą być stosowane w profilaktyce niedokrwistości z niedoboru żelaza (związane jest to prawdopodobnie z mniejszymi ubytkami krwi podczas menstruacji);
• redukują ryzyko torbieli czynnościowych jajników;
• zmniejszają prawdopodobieństwo rozwoju mięśniaków macicy;
• obniżają szansę na ciążę pozamaciczną;
• redukują ryzyko zapalenia przydatków (jajników i jajowodów).

Zalety stosowania jednoskładnikowej antykoncepcji hormonalnej

Jednoskładnikowa antykoncepcja hormonalna przeznaczona jest przede wszystkim dla kobiet, które z jakiś powodów nie mogą stosować dwuskładnikowych preparatów. Nie udowodniono, aby stosowanie środków zawierających jedynie progesteron zwiększało ryzyko zakrzepicy , dlatego też preparaty te zaleca się kobietom po 35. roku życia oraz palącym papierosy. Mogą być również stosowane przez kobiety nadwrażliwe na działanie estrogenu.

Minipigułki to dobry wybór dla kobiet karmiących piersią, bowiem małe ilości progesteronu nie wpływają na ilość ani jakość pokarmu. Niewielkie ilości substancji czynnej przenikają do mleka matki, jednak nie powodują negatywnego wpływu na zdrowie i rozwój noworodka.

Antykoncepcja hormonalna może wywoływać skutki uboczne. Najczęstszymi działaniami niepożądanymi doświadczonymi przez kobiety są:

• bóle głowy;
• obniżenie popędu płciowego;
• wymioty;
• trądzik;
• mdłości;
• retencja płynów;
• wahania wagi;
• pogorszenie stanu cery;
• ból i tkliwość piersi;
• wahania nastroju;
• nieregularne krwawienie lub plamienie.

Stosowanie pigułek antykoncepcyjnych może nieznacznie podwyższać ryzyko zachorowania na raka piersi i szyjki macicynadciśnienie oraz zakrzepicę.

Kto znajduje się w grupie podwyższonego ryzyka skutków ubocznych?

Bardziej narażone na doświadczenie działań niepożądanych są kobiety, które:

• palą papierosy;
• piją alkohol;
• kiedykolwiek cierpiały na zakrzepicę;
• kiedykolwiek doświadczyły raka piersi;
• cierpią na otyłość;
• zmagają się z nadciśnieniem lub wysokim poziomem cholesterolu;
• maja powyżej 35. lat.

Czy antykoncepcja hormonalna jest bezpieczna dla zdrowia?

Bezpieczeństwo antykoncepcji hormonalnej stanowi temat szeroko zakrojonej dyskusji. Ustalono, że preparaty hormonalne mogą zwiększać ryzyko zakrzepicy, jednak tylko w niewielkim stopniu. W przypadku stosowania antykoncepcji dwuskładnikowej wynosi ono od 0.05% do 0.12%, podczas gdy u kobiet niestosujących preparatów hormonalnych i niebędących w ciąży wynosi ono około 0.02%.

Innym możliwym powikłaniem antykoncepcji jest rak piersi lub szyjki macicy. Szacuje się, że preparaty hormonalne zwiększają ryzyko tych rodzajów nowotworów o 7-10% przy stosowaniu poniżej 5 lat. Prawdopodobieństwo zachorowania maleje po odstawieniu antykoncepcji. Warto także nadmienić, że hormonalne środki antykoncepcyjne redukują ryzyko raka jajników i endometrium.

Najlepszą metodą, aby zapobiegać wszelkim powikłaniom jest prowadzenie zdrowego trybu życia.

Jeśli stosujesz już antykoncepcję hormonalną, możesz ponowić receptę w euroClinix. Wystarczy wybrać środek antykoncepcyjny, a następnie wypełnić krótki formularz medyczny, dzięki któremu nasz lekarz upewni się, że nie ma przeciwwskazań do stosowania. Po zatwierdzeniu zamówienia, zostanie ono wysłane prosto z licencjonowanej apteki i błyskawicznie dostarczone pod wskazany adres.