Antykoncepcja: przewodnik po metodach zapobiegania ciąży

Antykoncepcja hormonalna

Antykoncepcja hormonalna to jedna z najbardziej popularnych metod zapobiegania ciąży. Zaliczamy do niej: dwuskładnikowe tabletki antykoncepcyjne, minipigułki (czyli tabletki zawierające tylko jeden składnik aktywny), plastry antykoncepcyjne, krążki dopochwowe oraz tzw. tabletki "dzień po". O każdej z wymienionych metod można dowiedzieć się więcej, klikając w poniższe pola.

Tabletki antykoncepcyjne

Plastry antykoncepcyjne

Krążki dopochwowe

Minipigułki (tabletki
jednoskładnikowe

Zastrzyki antykoncepcyjne

Antykoncepcja awaryjna

Antykoncepcja mechaniczna (barierowa)

Celem antykoncepcji mechanicznej (lub barierowej) jest zapobiegnięcie ciąży poprzez fizyczne odgrodzenie plemnikom drogi do komórki jajowej. Najczęściej stosowany środek mechaniczny to prezerwatywy męskie. Innymi metodami barierowymi są: diafragma, gąbka dopochwowa oraz prezerwatywy damskie.

Antykoncepcja mechaniczna (barierowa)

Sterylizacja (antykoncepcja chirurgiczna)

Antykoncepcja chirurgiczna (czyli męska lub damska sterylizacja) to zabiegi operacyjne mające na celu pozbawienie pacjentka lub pacjentki płodności. U mężczyzn wykonuje się wazektomię, czyli przecięcie nasieniowodów, a u kobiet najczęstszą procedurą jest podwiązanie, przecięcie lub zablokowanie jajowodów.

Podwiązywanie jajowodów

Wazektomia

Spirala antykoncepcyjna (wkładka domaciczna)

Wkładkę domaciczną trudno zakwalifikować do którejkolwiek z powyższych kategorii. Może być ona uznawana za środek antykoncepcji mechanicznej (gdyż odgradza plemnikom drogę do komórki jajowej), jednak wiele rodzajów spiral posiada dodatkowe mechanizmy działania: uwalniają one hormony lub jony miedzi, co wykazuje dodatkowe działanie antykoncepcyjne.

Spirala antykoncepcyjna (wkładka domaciczna)

Antykoncepcja naturalna

Antykoncepcja naturalna to zbiór metod mających na celu ustalenie dni płodnych i niepłodnych kobiety. Jest to najmniej skuteczna forma antykoncepcji, jednak wiele osób może ją preferować ze względu na poglądy religijne.

Antykoncepcja naturalna

Skuteczność środków antykoncepcyjnych różni się w zależności od poprawności stosowania. W poniższej tabeli przedstawiono efektywność poszczególnych metod przy poprawnym i typowym użyciu.

Kontrola urodzeń a spadek liczby zgonów

Stosowanie środków antykoncepcyjnych znacząco wpłynęło na spadek liczby zgonów kobiet w czasie porodów. Kontrola urodzeń w krajach rozwiniętych sprawiła, że od 1992 roku śmiertelność matek w czasie połogu spadła w krajach rozwijających się o ok. 40%. Zmniejszenie liczby nieplanowanych ciąż, na które pozwoliła antykoncepcja, pozwoliło uniknąć zgonów kobiet, dla których zdorwia zajście w ciążę byłoby szczególnie niebezpieczne.

Naukowcy szacują ponadto, że liczbę zgonów matek można by ograniczyć o kolejne 30%, gdyby jeszcze bardziej upowszechnić nowoczesne metody antykoncepcyjne. Większa dostępność antykoncepcji oraz powszechność edukacji seksualnej mogłaby ponadto zmniejszyć liczbę nieplanowanych ciąż wśród nastolatek, które często kończą się komplikacjami zdrowotnymi a nawet śmiercią dla dziecka (przedwczesny poród, niska masa urodzeniowa).

Kontrola urodzeń wpływ na przeżywalność noworodków, po pierwsze ze względu na ograniczenie ciąż u bardzo młodych oraz starszych kobiet. Ponadto wydłużają się okresy pomiędzy kolejnymi ciążami. Jeżeli matka zachodzi w ciążę w czasie krótszym niż osiemnastu miesięcy od poprzedniego porodu, istnieje większe prawdopodobieństwo komplikacji w ciąży i w konsekwencji zgonu dziecka.

Dostępność antykoncepcji a liczba aborcji

W krajach, w których dostęp do antykoncepcji jest utrudniony, kobiety które zachodzą w niechciane ciąże bardzo często decydują się na przerwanie ciąży. tam, gdzie aborcja jest nielegalna, zazwyczaj zabiegi wykonywane są w ukryciu, z użyciem niebezpiecznych metod i w złych warunkach higienicznych. Prowadzi to bardzo często do zgonów kobiet. Badacze szacują, że nawet 22,500 - 44,000 kobiet rocznie umiera z powodu komplikacji po nielegalnie przeprowadzonych aborcjach.

Zwiększona edukacja seksualna i rozpowszechnienie antykoncepcji oraz coraz większa skuteczność metod zapobiegania ciąży, wpływa na mniejszą liczbę wykonywanych aborcji. W krajach rozwiniętych, gdzie dostęp do antykoncepcji jest powszechny, liczba aborcji jest coraz mniejsza (spadek o 19 punktów promilowych od 1990 do 2014). W krajach rozwijających się, gdzie wciąż jeszcze dostęp do nowoczesnych metod antykoncepcyjnych jest utrudniony, liczba aborcji pozostaje na podobnym poziomie ( 39 na 1000 kobiet w 1990, 35 na 1000 kobiet w 2000 r., 37 na 1000 kobiet w 2010 r.).

Podstawą doboru odpowiedniej metody zapobiegania ciąży jest zapoznanie się z informacjami na temat poszczególnych rodzajow antykoncepcji. Każdy ze sposobów posiada swoje wady i zalety oraz dostosowany jest do innych potrzeb.

Przed doborem najlepszej antykoncepcji zalecana jest także wizyta w gabinecie ginekologicznym, gdzie lekarz przeprowadzi szczegółowy wywiad. Podczas konsultacji kobieta powinna poinformować specjalistę o obecnym stanie zdrowia, przebytych chorobach, operacjach czy stanie zdrowia bliskich członków rodziny. Ginekolog powinien także wykonać badania piersi, ginekologiczne oraz cytologiczne. W niektórych przypadkach konieczne mogą okazać się także testy hormonalne (na przykład przy zaburzeniach cyklu menstruacyjnego czy problemach endokrynologicznych).

Po zbadaniu pacjentki lekarz będzie w stanie określić, czy, na przykład, istnieją jakiekolwiek przeciwwskazania do stosowania antykoncepcji hormonalnej czy wkładek domacicznych.

Jaki jest twój stan zdrowia?

Stan zdrowia pacjentki jest najważniejszym czynnikiem determinującym wybór najlepszego rodzaju antykoncepcji. Preparaty hormonalne to jedne z najskuteczniejszych środków zapobiegjących ciąży, jednak nie wszystkie kobiety (ze względu na historię medyczną) mogą je stosować. Inne metody zapobiegania ciąży również mogą być w niektórych przypadkach przeciwwskazane. Przed podjęciem decyzji konieczna jest konsultacja lekarska.

Czy zmieniasz często partnerów?

Kobiety, które często zmieniają partnerów seksualnych powinny przede wszystkim pamiętać o ryzyku zarażenia chorobami wenerycznymi. Jedynymi środkami antykoncepcyjnymi, które chronią także przed infekcjami przenoszonymi drogą płciową są prezerwatywy (zarówno męskie, jak i damskie).

Aktywnym seksualnie kobietom, które nie posiadają stałego partnera najczęściej zaleca się połączenie prezerwatyw z preparatami hormonalnymi, które wykazują wyższą skuteczność w zapobieganiu ciąży.

Dzięki połączonemu działaniu obu rodzajów antykoncepcji ryzyko zapłodnienia jest minimalne, a partnerzy seksualni są dodatkowo chronieni przed chorobami wenerycznymi.

Czy jesteś systematyczna?

Pacjentki, które mają problemy z systematycznym stosowaniem środków antykoncepcyjnych powinny pamiętać, że większość preparatów hormonalnych wykazuje bardzo wysoką skuteczność, ale tylko przy poprawnym stosowaniu. Wszelkie nieprawidłowości w przyjmowaniu tabletek, czy aplikowaniu plastrów lub krążków antykoncepcyjnych mogą drastycznie obniżyć ich efektywność.

Dla kobiet, którym brak systematyczności lepszym wyborem mogą okazać się prezerwatywy lub długoterminowe sposoby antykoncepcji, takie jak wkładka domaciczna czy zastrzyk antykoncepcyjny. W przypadku pierwszej z wymienionych metod ryzyko popełnienia błędu jest niewielkie (pod warunkiem, że posiada się niezbędną wiedzę dotyczącą stosowania), z kolei dwa ostatnie sposoby nie wymagają od kobiety żadnych starań.

Czy obawiasz się skutków ubocznych?

Jeśli bardziej od ciąży obawiasz się skutków ubocznych, prawdopodobnie najlepszą metodą antykoncepcji będą dla ciebie prezerwatywy. Jest to jeden z najbezpieczniejszych dla zdrowia środków zapobiegających ciąży, który dodatkowo chroni przed chorobami wenerycznymi. Odpowiednim wyborem może być także wkładka domaciczna, której stosowanie również jest stosunkowo bezpieczne.

Jakie są twoje przekonania religijne?

Osoby religijne mogą odrzucać wszystkie środki antykoncepcyjne i aprobować jedynie naturalne metody kontrolowania urodzin. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej na ich temat przejdź do naszej strony o antykoncepcji naturalnej.

Czy chcesz mieć w przyszłości dzieci?

Osoby, które mają już dzieci lub w ogóle nie przejawiają potrzeby posiadania potomstwa mogą rozważyć sterylizację, czyli zabieg operacyjny pozbawiający płodności. U mężczyzn przeprowadza się wazektomię, a u kobiet podwiązywanie jajowodów (lub inne procedury mające na celu przerwanie drożności tych struktur). Antykoncepcja chirurgiczna jest polecana jedynie tym osobom, które są całkowicie pewne, że nigdy nie będą chciały mieć dzieci. W większości przypadków zabiegi są bowiem nieodwracalne.

Czy urodziłaś niedawno dziecko?

Jeśli pacjentka urodziła niedawno dziecko, powinna rozważnie dobrać metodę zapobiegania ciąży, w szczególności jeśli karmi piersią. Środkami, które mogą być stosowane w takiej sytuacji są: minipigułki (tabletki jednoskładnikowe), zastrzyk hormonalny, spirala antykoncepcyjna, prezerwatywy i inne mechaniczne preparaty antykoncepcyjne. Więcej na ten temat można przeczytać na naszej stronie o antykoncepcji po porodzie.

Jak bardzo boisz się zajścia w ciążę?

Jeśli bardzo boisz się zajścia w ciążę, możesz pomyśleć podwójnym zabezpieczeniu, czyli jednoczesnym stosowaniu prezerwatywy (lub innego mechanicznego środka) z dodatkowymi metodami zapobiegania ciąży, takimi jak: preparaty hormonalne czy wkładka domaciczna. Dzięki temu ryzyko zapłodnienia będzie praktycznie zerowe, co na pewno wpłynie pozytywnie na komfort psychiczny.

Ile masz lat?

Jedną z najczęściej polecanych metod antykoncepcji u kobiet nieco starszych (zwłaszcza jeśli rodziły już dzieci) jest wkładka domaciczna. Jest to długoterminowy sposób zapobiegania ciąży (środek umieszcza się na kilka lat).

Czy potrzebujesz antykoncepcji bez recepty?

Niektóre pacjentki (na przykład ze względu na brak czasu) mogą żywić niechęć w stosunku do środków antykoncepcyjnych sprzedawanych wyłącznie na receptę. Istnieje duże preparatów zapobiegających ciąży, których stosowanie nie wymaga konsultacji z lekarzem, a ich zakupu można dokonać w zwykłej drogerii. Przede wszystkim są to środki z grupy antykoncepcji mechanicznej.

Warto również wiedzieć, że w dzisiejszych czasach preparaty na receptę również można zamówić online, korzystając z usług klinik internetowych (takich jak euroClinix), które świadczą usługi medyczne online.

Czy jesteś mężczyzną?

Wybór metod antykoncepcyjnych przeznaczonych specjalnie dla mężczyzn jest stosunkowo niewielki. Należą do nich przede wszystkim prezerwatywy oraz wazektomia. Niemniej jednak prowadzone są badania nad nowymi rodzajami męskich preparatów antykoncepcyjnych. Niektóre z nich są bardzo obiecujące.