Wazektomia (męska sterylizacja)

Wazektomia to zabieg operacyjny, podczas którego chirurg przecina lub blokuje nasieniowody w celu pozbawienia mężczyzny płodności. Ta metoda zapobiegania ciąży (podobnie jak sterylizacja kobieca) jest permanentna, co oznacza, że w większości przypadków zmiany są nieodwracalne. Mężczyzna decydujący się na wazektomię powinien mieć zatem absolutną pewność, że zarówno on, jak i jego partnerka nie chce mieć nigdy potomstwa.

Czy wazektomia jest w Polsce legalna?

Wiele osób uważa, że wazektomia nie jest w Polsce legalna. To powszechne przekonanie wypływa jednak ze skrajnych interpretacji Art. 156 par. 1 pkt 1 kodeksu karnego, w którym napisano: "Kto powoduje ciężki uszczerbek na zdrowiu w postaci: 1) pozbawienia człowieka wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia (…) podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10".

W rzeczywistości trudno jest znaleźć jednoznaczną odpowiedź na to, czy wykonywanie tego zabiegu jest w naszym kraju zgodne z prawem. Pewne jest tylko to, że nie ma w Polsce przepisu, który by jednoznacznie zakazywał wazektomii, w związku z czym wiele prywatnych klinik świadczy tego typu usługi.

Wazektomia a wytrysk i inne funkcje seksualne

Wazektomia nie wywołuje wpływu na życie codzienne, funkcjonowanie organizmu czy potencję. Jedyną różnicą jest brak plemników w nasieniu pacjenta, które (zamiast przedostawać się do płynu ejakulacyjnego) wchłaniają się do organizmu (nie powoduje to żadnych szkód).

Poza tym w sferze intymnej nie zachodzą żadne inne istotne zmiany - mężczyzna wciąż ma orgazmy oraz wytryski (jednak ejakulat jest "jałowy"). Wazektomia nie wywołuje również wpływu na popęd płciowy czy poziom testosteronu – jądra nie przestają produkować męskich hormonów płciowych.

Jak skuteczna jest wazektomia?

Wazektomia jest bardzo efektywną metodą zapobiegania ciąży. Zapłodnienie redukowane jest do niemal zera (skuteczność wynosi około 99,9%). Istotną zaletą tej metody jest to, że nie wymaga ona codziennie troski, nie ma więc możliwości popełnienia błędu w stosowaniu, które mogłyby zredukować efektywność (tak jak w przypadku innych metod antykoncepcyjnych).

Bardzo ważne jest to aby pamiętać, że wazetomia nie zapewnia natychmiastowej skuteczności. Pełna ochrona przed ciążą osiągana jest dopiero po około 3 miesiącach od zabiegu. Współżycie bez dodatkowej antykoncepcji można rozpocząć dopiero po badaniu nasienia i wykluczenia obecności w nich plemników.

Czy istnieje możliwość odwrócenia wazektomii?

Wazektomia z założenia jest permanentną metodą zapobiegania ciąży. W niektórych przypadkach może jednak zostać odwrócona. Operacja przywracania płodności (rewazektomia) jest jednak skomplikowana i bardzo droga. W dodatku żaden lekarz nie może dać gwarancji, że zabieg się powiedzie, a mężczyzna odzyska płodność.

Skuteczność rewazektomii jest uzależniona od kilku czynników, m.in. od tego ile czasu minęło od zabiegu, jaką metodą pacjent został pozbawiony płodności oraz czy organizm zaczął wytwarzać przeciwciała przeciwko plemnikom.

Ile kosztuje wazektomia?

Cena wazektomii uzależniona jest kliniki, w której wykonywany jest zabieg (każda placówka ma swój własny cennik). Koszt operacji przekracza 1000 zł, a zazwyczaj oscyluje wokół 2000 zł. Wiele ośrodków oferuje możliwość rozłożenia tej kwoty na raty. Wazektomia nie jest refundowana przez NFZ, a wykonanie tego zabiegu w publicznym szpitalu jest raczej mało prawdopodobne.

Zalety

• Wysoka skuteczność - wazektomia zapewnia ponad 99% - ową ochronę przed ciążą.
• Jednorazowy zabieg - dzięki czemu mężczyzna oraz jego partnerka nie muszą na co dzień pamiętać o stosowaniu antykoncepcji.
• Brak możliwości popełnienia błędu w stosowaniu - ciąże, które zachodzą pomimo stosowania antykoncepcji, najczęściej są skutkiem niepoprawnego korzystania ze środków zapobiegających zapłodnieniu.
• Bezpieczeństwo - ryzyko komplikacji jest minimalne. Zabieg nie wywołuje ogólnoustrojowych skutków ubocznych.
• Brak wpływu na sferę intymną - po wykonaniu wazektomii mężczyzna funkcjonuje dokładnie tak samo jak wcześniej. Zabieg nie pozbawia go wytrysku czy orgazmu, ani nie obniża libido.
• Możliwość przechowywania nasienia w banku spermy - przed wykonaniem wazektomii mężczyzna może zamrozić swoje nasienie, na wypadek gdyby w przyszłości zapragnął mieć dzieci.

Wady

• Nieodwracalność - w niektórych przypadkach płodność może zostać przywrócona, jednak jest to skomplikowana i kosztowna procedura, która nie zawsze przebiega pomyślnie.
• Ból i dyskomfort po zabiegu - pacjenci mogą odczuwać dolegliwości bólowe, a w obrębie moszny mogą pojawić się sińce i opuchlizna.
• Ryzyko komplikacji - istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia powikłań, choć jest ono niewielkie.
• Brak ochrony przed chorobami przenoszonymi drogą płciową - mimo wazektomii stosowanie prezerwatyw jest wciąż zalecane, zwłaszcza mężczyznom, którzy nie są w stałym związku lub ich partnerki nie przeszły badań na obecność chorób wenerycznych.
• Brak natychmiastowej skuteczności - pełna ochrona przed ciążą osiągana jest dopiero po około 8 - 12 tygodniach od zabiegu. Przez ten czas konieczne jest stosowanie prezerwatyw podczas współżycia.
• Konieczność wykonania badań nasienia - po kilku tygodniach od zabiegu powinien zostać zrobiony test nasienia. Tylko w ten sposób można upewnić się, że zabieg odniósł oczekiwany efekt. Niektórzy mężczyźni będą musieli wykonać testy dwa razy. Prezerwatywy można odstawić dopiero wtedy, gdy w spermie nie zostaną wykryte plemniki.
• Ryzyko obecności plemników w nasieniu po zabiegu - w rzadkich przypadkach może się zdarzyć, że mimo wazektomii w spermie mężczyzny wciąż pozostają niewielkie ilości plemników. Są one jednak mało ruchliwe i nie podwyższają znacząco ryzyka zapłodnienia. Taka sytuacja może jednak wywołać dyskomfort psychiczny.
• Możliwość samoistnego połączenia nasieniowodów - choć jest to niezwykle rzadkie, zdarzają się przypadki zrastania nasieniowodów, co skutkuje odzyskaniem płodności.

Podczas zabiegu wazektomi podcinane lub blokowane są kanaliki, którymi plemniki przedostają się do ejakulatu (czyli płynu, który wydziela się podczas wytrysku). Zablokowanie drogi plemnikom sprawia, że nasienie mężczyzny staje się "jałowe". Mimo ejakulacji, nie może więc dojść do zapłodnienia.

Warto podkreślić, że wazektomia nie zapewnia natychmiastowej ochrony przed ciążą. Przez 8 - 12 tygodni po zabiegu należy stosować dodatkowo prezerwatywy. Dopiero po tym czasie nasieniowody zostaną całkowicie oczyszczone z plemników. Dla pewności, po upływie 3 miesięcy od zabiegu, zaleca się wykonać badanie nasienia, w celu potwierdzenia skuteczności zabiegu.

Przebieg zabiegu

Wazektomia wykonywana jest zazwyczaj w znieczuleniu miejscowym i zajmuje około 15 minut. W większości przypadków pacjent wypisywany jest ze szpitala jeszcze tego samego dnia. Istnieją dwie techniki wazektomii: chirurgiczna oraz niechirurgiczna. Zostały one opisane poniżej.

Wazektomia z cięciem chirurgicznym

Przed wykonaniem zabiegu lekarz wstrzykuje miejscowe znieczulenie. Następnie wykonuje dwa niewielkie nacięcia po obu stronach moszny, aby uzyskać dostęp do nasieniowodów. Oba kanaliki są nacinane, a ich małe fragmenty zostają usunięte. Zakończenia podwiązuje się lub zamyka przy pomocy wysokiej temperatury. Na koniec chirurg zakłada szwy na rozcięcia w skórze.

Wazektomia bez skalpela

Lekarz najpierw znieczula mosznę, a następnie (przy pomocy narzędzia nazywanego preparatorem typu mosquito) robi w niej dwa małe nakłucia, aby uzyskać dostęp do nasieniowodów. Dalsza procedura przebiega tak samo jak w przypadku tradycyjnych zabiegów z użyciem skalpela - lekarz przeciwna nasieniowody i podwiązuje lub koaguluje ich końce.

Ten rodzaj wazektomii nie wymaga zakładania szwów. Metoda ta uznawana jest za mniej bolesną oraz bezpieczniejszą dla zdrowia ze względu na mniejsze ryzyko komplikacji. Podczas zabiegu pacjent może doświadczyć niewielkiego krwawienia.

Rekonwalescencja i środki ostrożności po zabiegu

Wazektomia nie wymaga hospitalizacji, pacjent może wrócić do domu zaraz po zabiegu. Pacjenci powinni być świadomi tego, że po operacji mogą doświadczać takich dolegliwości jak ból, siniaki i opuchlizna w obrębie moszny. Pojawić może się także krew w nasieniu – jest to normalne i nie powinno budzić niepokoju.

Powrót to codziennej aktywności najczęściej następuje po około 1 – 2 dniach od operacji. W pierwszym tygodniu po wazektomii mężczyzna powinien unikać sportu oraz dźwigania. W przeciwnym razie istnieje ryzyko wystąpienia komplikacji.

Po zabiegu zaleca się nosić dobrze dopasowaną bieliznę. Nie ma przeciwwskazań do prysznica czy innych czynności higienicznych.

Pacjent może powrócić do współżycia w dowolnym momencie, jeśli czuje, że nie sprawi mu to dyskomfortu. Niemniej jednak niektórzy specjaliści zalecają, aby zachować wstrzemięźliwość seksualną przez 7 dni po zabiegu.

Ryzyko komplikacji i skutki uboczne

Wazektomia nie jest niebezpiecznym zabiegiem. Uznawana jest za mniej inwazyjną i łatwiejszą do wykonania niż podwiązanie jajników. Zwłaszcza obecnie, gdy technika bez skalpela staje się coraz powszechniejsza, ryzyko komplikacji jest minimalne.

Niemniej jednak warto pamiętać, że każdy zabieg operacyjny jest związany z pewnym prawdopodobieństwem wystąpienia powikłań. W przypadku wazektomii może dojść do takich komplikacji jak:

• ziarniniak nasienny (twarde grudki spowodowane wyciekiem z nasieniowodów). Dolegliwość ta zazwyczaj przemija samoistnie, jednak w niektórych przypadkach może zaistnieć potrzeba drenażu;
• opuchlizna i krwiaki (spowodowane gromadzeniem krwi w worku mosznowym), zazwyczaj przemijają samoistnie, zimne okłady mogą wspomóc proces gojenia;
• infekcje;
• krwawienie z rany operacyjnej (zazwyczaj ustępuje samoistnie);
• przemijający ból i dyskomfort w okolicach jąder (jeśli ból jest dokuczliwy można zastosować środki przeciwbólowe, takie jak paracetamol);
• długotrwały ból w okolicach jąder (choć jest to bardzo rzadkie);
• zrośnięcie się/odblokowanie nasieniowodów skutkujące przywróceniem płodności (bardzo rzadkie przypadki).

Pacjent powinien skontaktować się z lekarzem, jeśli po zabiegu doświadczy takich dolegliwości jak:

• wysoka temperatura;
• krew lub ropa wyciekająca z rany pooperacyjnej;
• silny ból lub mocna opuchlizna moszny bądź jąder.